Təsərrüfat əməliyyatları haqqında məlumatların və mühasib uçotunda digər informasiyanın qruplaşdırılması və saxlanılması üçün əsas vahiddir. Mühasibat uçotunda sintetik hesab əmlakın, kapitalın, maliyyə nəticələrinin və s. müəyyən edilmiş növü üzrə təyin edilmiş əlamətlərinə görə ümumiləşdirilmiş məlumatların qruplaşdırılmasına xidmət edir. Analitik hesab isə sintetik hesablardakı məlumatları daha təfsilatı ilə qruplaşdırır. Subhesab qruplaşdırılmış analitik uçot məlumatlarını özündə əks etdirməklə sintetik hesabın bir hissəsidir
Mühasibat uçotu
Mühasibat uçotu — müəssisələr və korporasiyalar kimi iqtisadi qurumlar haqqında maliyyə və qeyri-maliyyə məlumatlarının ölçülməsi, işlənməsi və ötürülməsi."Mühasib" sözü ərəb sözü olub hesabat aparan,hazırlayan şəxs mənasını verir.Mühasibat uçotu — vacib və mürəkkəb bir sistemdir. Bu sistemin düzgün və effektiv qurulmasından, bəzi hallarda, müəssisənin gələcəyi asılıdır. Mühasibat şöbəsinin işi müəssisənin daxili idarəetmə hesаbatlarının və maliyyə hesabatlarının hazırlanması, vergi uçotunun aparılmasıdır. Burada biliklər ilə yanaşı, işçi-mühasiblər arasında işlərin düzgün bölüşdürülməsi, qarşılıqlı yardımlaşma və komanda şəklində işləmə kimi amillər də mühüm rol oynayır.
Bu gün mühasibat uçotu müəssisənin elə bir sahəsidir ki, bu sahədən müəssisə gəlir də əldə edə bilər, zərər də.
İdarə heyətinin vaxtında və düzgün idarəetmə uçotunun məlumatları ilə təmin etməsindən, onların müəssisənin fəaliyyəti ilə bağlı effektiv qərarların qəbul edilməsi asılıdır.
Maliyyə hesabatlarında təqdim olunan müəssisənin maliyyə vəziyyətindən investorların, kreditorların, müştərilərin qərarları asılıdır.
Beləliklə, idarəetmə, maliyyə və vergi uçotu sistemlərinin effektiv qurulması son dərəcə vacibdir.
Mühasibat uçotuna biznesin və iqtisadiyyatın dili deyirlər. Bu dil ilə müəssisələrin hazırkı vəziyyətini, onların gələcəyi haqqında proqnozları öyrənmək olar.Mühasibat uçotu məlumatları ilə maraqlanan tərəflər mühasibat uçotu məlumatlarının istifadəçiləri adlanır.Mühasibat uçotu məlumatlarının istifadəçiləri 2 qrupa bölünür:
daxili istifadəçilər (insiders);
kənar istifadəçilər (outsiders).
Mühasibat
Mühasibat uçotu — idarətmənin maliyyə hərəkətlərini qeyd edən, sinifləndirən, xüsusiləşdirən və hesabata çevirən bir elm.
Mühasibliyin ətraflı tərifi isə mühasibliyi tam mənasıyla bizə açıqlayır . Mühasibliyin ətraflı tərifi bizim etdiyimiz qısa təriflə eynidir. Yalnız biri qısa,o biri də uzun və izahlıdır . Mühasibatın Tərifi : İqtisadi fəaliyyətlə məşğul olan bütün təşkilatların maliyyə xarakterli əməliyyatlarını və hadisələrini pul ilə ifadə edilmiş şəkildə yazan , sinifləndirən , yekunlaşdıraraq hesabat edən və nəticələrini şərh edən və analiz edən bir elm sahəsidir.
Yəni mühasibliyə nə anlama gəldiyini , nə olduğunu , nə etməsi lazım olduğunu tərifdən çıxara bilərik. Tərifdə da qeyd edilən hər terminin də nə anlama gəldiyini bilməyimiz lazımlıdır. Mühasibat nə olduğunu öyrənmək üçün tərifdən yola çıxaraq mövzunu anlamağa çalışaq. Mühasibat, müəssisələrin aktivlərinin və qaynaqlarının meydana gəlməsini , bunların istifadə edilmə formasını , müəssisələrin etdiyi əməliyyatlar nəticəsində bu varlıqlardakı və mənbələrdəki dəyişmələri , müəssisələrin maliyyə vəziyyətlərini açıqlayacaq məlumatları təmin edən və bu məlumatları əlaqədar adam və təşkilatlara çatdıran bir məlumat sistemi ilə bağlı anlayışdır. Mühasibat yalnız qazanc məqsədi ilə qurulan müəssisələrin əlaqədar deyil , qeyri-kommersiya yəni cəmiyyətə fayda üçün xidmət verən bütün təşkilatlar üçün də etibarlıdır.
Veksel uçotu
Veksel uçotu — vekselin ödəniş tarixindən əvvəl alınması üçün veksel sahibi tərəfindən banka köçürülməsi. Bir vekselin uçotu üçün bank, veksel məbləğinin yüzdə bir hissəsi kimi bir haqq alır. Bu faizə endirim dərəcəsi və ya endirim faizi və ya endirim deyilir. Başqa sözlə, bir vekselin mühasibat uçotu, bank tərəfindən vekselin altındakı bir qiymətə diskontla bir faktura almasıdır.
Diskont dərəcəsinin ölçüsü fakturanın keyfiyyətinə və ödəmə müddətinə bağlıdır və bank sahibi ilə bank arasındakı müqavilədə müəyyən edilir. Endirim dərəcəsinin ölçüsünə bankın verdiyi kredit faiz dərəcəsi təsir göstərir.
Sabit borc məbləği göstərildiyi veksellər üçün faiz hesablanmadan endirim dəyəri düsturla müəyyən edilir:
D
=
B
⋅
T
⋅
I
100
⋅
360
{\displaystyle D={\frac {B\cdot T\cdot I}{100\cdot 360}}}
, burada
D
{\displaystyle D}
- diskont məbləği;
B
{\displaystyle B}
- veksel;
T
{\displaystyle T}
- vekselin ödəmə tarixindən əvvəlki günlərin sayı;
I
{\displaystyle I}
- bank endirim dərəcəsi.Banklar, ödəmə qabiliyyəti şübhə doğurmayan nüfuzlu firmaların öhdəliklərini ehtiva edən vekselləri, birinci dərəcəli vekselləri nəzərə alır. Bir banknota böyük bank zəmanət verirsə, o zaman bank zəmanəti olmayan (bank avalı) ticarət və ya sənaye firmalarından daha aşağı faizlə uçota alınır. Kiçik və maliyyə baxımından zəif firmaların öhdəlikləri olan dövriyyə vərəqələri banklar tərəfindən mühasibat uçotu üçün qəbul edilmir və ya adi, çox şişirdilmiş faiz dərəcələrindən fərqli olaraq uçota alınır.
Vergi uçotu
Vergi uçotu — vergi bazasının və həmin verginin məbləğinin hesablanması ilə bağlı təsərrüfat əməliyyatlarının tam, fasiləsiz və sənədlə rəsmiyyətə salınmış uçotunu aparmaqla konkret vergi üzrə vergi bazasının formalaşması haqda informasiyaların pul ifadəsilə toplanmasının, qeydiyyata alınmasının və ümumiləşdirilməsinin nizama salınmış sistemidir.
== Əsas amillər ==
Sözügedən verginin ayrı-ayrı növlərinin uçotu və onların hesablanması Azərbaycan Respublikasının 11 iyul 2000-ci il 905-İQ №-li Qanunu ilə təsdiq edilmiş Vergi Məcəlləsi ilə tənzimlənir.
Vergi uçotu mühasibat uçotunun tərkib hissəsi olmaqla vergiyə cəlb olunma və vergi hesabatı tərtib etmək məqsədi ilə mühasibat qaydasında rəsmiyyətə salınması üçün nəzərdə tutulmuşdur.Bununla birlikdə vergi uçotu vergi bazasının düzgün müəyyən edilməsi məqsədilə müstəqil, yaxud mühasibat uçotu məlumatlarında zəruri düzəliş hesablamaları aparmaq hüququna malikdir.
Düzəliş hesablamaları qeyri-sistemli qaydada, yəni hesablama yolu ilə alınan düzəlişləri mühasibat uçotunda əks etdirməklə yerinə yetirilir. Bu vergi hesablaması, cədvəl, yaxud vergi kartları kimi təqdim edilən informasiyaların sistemləşdirilməsi və toplanması üçün nəzərdə tutulan vergi registrlərinin işlənməsinə və təsdiq edilməsinə şərait yaradır.
== Vergi uçotunun əsas funksiyaları ==
ödəyicilərin vergi öhdəliklərini düzgün müəyyən etmək üçün zəruri ilk informasiyaları toplamaq və onları təyin edilmiş qaydada qeydə almaq;
ilk vergi informasiyalarını mühasibat və vergi registrlərində və mühasibat uçotunun hesablarında vaxtlı-vaxtında əks etdirmək;
vergiödəyicisinin vergi öhdəliklərinin səviyyəsini düzgün müəyyən etmək;
düzgün və dəqiq vergi hesabatını formalaşdırmaq;
vergi informasiyasının və vergi hesabatının formalaşdırılması üzərində nəzarət aparmaq.Beləliklə, vergi uçotu mühasibat uçotunun tərkib hissəsi kimi qalmaqla vergi öhdəliklərinin düzgün, obyektiv hesablanması və təşkilatın vergi hesabatının tərtib edilməsi üçün zəruri maliyyə informasiyalarının toplanması, qeydə alınması və işlənməsi kimi işlərin yerinə yetirilməsini özündə əks etdirir.
== Hesablanması ==
Təsərrüfat subyektləri tərəfindən vergilər hesablanarkən zəruri vergi sənədləri tərtib edilir. Vergi sənədləri – vergilərin hesablanmasını, vergi məbləğini və vergi öhdəliyinin həcmini əks etdirən sənədlərdir. Vergi sənədlərinə aşağıdakılar daxildir:
uçot-hesabat sənədləri;
müşayiətedici sənədlər;
vergi uçotu registrləri;
bildiriş.Uçot-hesabat sənədləri — vergi öhdəliyinin məbləğini əks etdirən sənədlərdir. Hər bir vergi növü üçün ayrıca bəyannamə forması müəyyən edilmişdir.
İdarəetmə uçotu
İdarəetmə uçotu — Mühasibat uçotunun əsas məqsədi müəssisə rəhbərlərinin doğru qərarlar verməsi üçün məlumat bazası təqdim etmək. İdarəetmə uçotu, Mühasibat uçotunun bir sahəsi olaraq eyni funksiyanı yerinə yetirir. Sadəcə olaraq idarəetmə uçotunun ortaya çıxardığı məlumatlar müəssisənin daxili istifadəçiləri üçün nəzərdə tutulur və bəzi ədəbiyyatlar bunu ”məhrəm” məlumatlar kimi ifadə edir.
Daxili istifadəçilər idarəetmə uçotunun məlumatlarını, strategiya hazırlamaq, işləri planlaşdırmaq, qərarlar qəbul etmək və resursların istifadəsinin optimallaşdırılması məqsədi ilə istifadə edirlər.
Maliyyə uçotu (MU) ilə İdarəetmə uçotunun (İU) əsas fərqlilikləri, MU-da ikili qeydiyyat sistemi tətbiq edilir İU-da isə istənilən müvafiq qeydiyyat aparıla bilər. MU qanunvericiliyə və pulla ölçülməyə uyğun olmalıdır. İU-da isə qanunvericilik tələbi yoxdur və natural, əmək və s. Ölçülər istifadə edilə bilər. Ən vacib fərqlərdən biri isə MU baş vermiş hadisələri əks etdirir, İU isə baş vermiş və gələcək hadisələrlə bağlı proqnoz xarakterli hesabatlar hazırlayır.
Beləliklə, İU maya dəyərinin kalkulyasiyası, daxili prosedurlarla bağlı qərarların verilməsi, büdcə və digər proqnozlaşdırılmış hesabatların təqdim edilməsinə kömək edir.
Büdcə uçotu
Büdcə uçotu (ing. budget accounting) — maliyyə və qeyri-maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin vəziyyəti haqqında pul ifadəsində məlumatların toplanması, uçotu və ümumiləşdirilməsi, təsərrüfat subyektinin bu aktiv və öhdəliklərini dəyişdirən əməliyyatların uçotu üçün nizamlı sistem.
== Tərifi ==
BSE-nin məlumatına görə, büdcə uçotu təsərrüfat uçotunun tərkib hissəsi olan büdcə idarə və təşkilatlarının büdcənin icrası prosesinin və xərclər smetasının uçotudur. Mühasibat uçotu vahid sistem əsasında qurulur, büdcənin gəlirləri və xərcləri haqqında zəruri məlumatlarla təmin edilir, genişləndirilmiş təkrar istehsal məqsədləri üçün gəlirlərin rasional bölüşdürülməsinə və yenidən bölüşdürülməsinə kömək edir. Büdcə uçotunun köməyi ilə büdcənin icrası prosesinin planlı idarə edilməsi, maliyyə-büdcə intizamı və xərclərə qənaət həyata keçirilir.
“Maliyyə və kredit ensiklopedik lüğəti” büdcə uçotunu bütün səviyyələrdə büdcənin icrasının gedişi haqqında məlumatların toplanması, qeydiyyatı və ümumiləşdirilməsi sistemi kimi müəyyən edir; təsərrüfat uçotu sisteminin bir hissəsi, o cümlədən onun üç növü: mühasibat uçotunun əsas rolu ilə əməliyyat, mühasibat və statistik. Büdcə uçotu büdcənin icrası prosesi ilə bağlı bütün maliyyə və təsərrüfat əməliyyatlarını əhatə edir.
== Büdcə uçotunun vəzifəsi ==
Büdcə uçotunun vəzifəsi büdcənin icrası prosesini idarə etmək və ona nəzarət etmək (o cümlədən ümumi gəlir və xərclərin uçotu və fəaliyyət növü üzrə, büdcə vəsaitlərinin uçotu).
Əməliyyat uçotu
Əməliyyat uçotu ― mühasibat, statistik və vergi uçotu ilə yanaşı təsərrüfat uçotunun dörd sahəsindən biri. Xarici ədəbiyyatda o, ənənəvi olaraq əməliyyatların təhlili funksiyasına (xərc uçotu və məsuliyyət mərkəzlərindən fərqli olaraq) uyğun gələn idarəetmə uçotunun bölmələrindən biri kimi qəbul edilir. Əməliyyat uçotu cari idarəetmə məqsədləri üçün həm dəyər baxımından, həm də fiziki cəhətdən ölçülən bir təşkilatın iqtisadi həyatının ayrı-ayrı faktlarına nəzarət və nəzarət sistemi kimi istifadə olunur. Əməliyyat uçotu müəssisənin gündəlik cari idarə edilməsi və idarə edilməsi üçün istifadə olunur və təsərrüfat fəaliyyətinin ayrı-ayrı faktları haqqında məlumat verir.
== Əməliyyat uçotunun tarixi ==
Orta əsrlərə qədər cari əməliyyat uçotu məlum deyil. Qədim dövrlərdə sövdələşmə nəticəsində tacirin mülkiyyətinə keçən inventar əşyalarının inventarının yenidən hesablanması adi hal idi. Bu ənənə Yaxın Şərqdə 8000-5000 il əvvəl istifadə edilən token uçotu sistemi çərçivəsində yaxşı izlənilir .
Orta əsrlərin sonlarında İtaliya respublikalarının mühasibat işi, köhnə italyan formasına uyğun olaraq, ikili yazıdan istifadəyə əsaslanaraq, artıq mühasibdən iqtisadi həyatın çoxlu faktlarını nəzərə almağı tələb edirdi.
Əməliyyat uçotunu inventar uçotundan ayırmaq üçün şərtlər yalnız XX əsrin əvvəllərində istehsalda texnoloji proseslərin mürəkkəbləşdiyi anda inkişaf etdi. standart məsrəf uçotunun, maya dəyərinin hesablanmasının sürətli inkişafına və nəticədə idarəetmə uçotunun yaranmasına səbəb oldu.
Amortizasiya (mühasibat)
Aktivlərin faydalı xidmət müddəti ərzində amortizasiya dəyərinin müntəzəm surətdə azalması deməkdir.
== Amortizasiya ayırmaları ==
Mühasibat uçotunda mənəvi və fiziki aşınma nəticəsində əsas vəsaitlərin dəyərinin müəyyən hissəsinin istehsal olunan əmtəənin (işin, xidmətin)dəyərinə keçirilməsi. Bəzən bu ayırmaların norması lazım olduğundan artıq götürülür və sürətli amortizasiya baş verir.
== Amortizasiya edilən əmlak ==
Faydalı istifadə müddəti bir ildən, dəyəri isə qanunvericiliklə müəyyən olunan həddən artıq olan əmlak.
== Amortizasiya qrupları ==
Amortizasiya edilən əmlakın istismar müddətlərinə görə bölünən qrupları.
== Amortizasiya olunan əmlakın ilkin dəyəri ==
Büdcədən əvəzləşdirilən vergilər, habelə qanunvericiliyə uyğun olaraq, gəlirdən çıxıla bilən xərclər istisna olmaqla
əsas vəsaitlərin alınması, gətirilməsi,istehsalı, tikilməsi, quraşdırılması və qurulması üçün çəkilən xərclərin məcmusu.
== Mənbə ==
“ Vergi ensiklopediyası”, Bakı 2013, Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyi.
Mühasibat mənfəəti
Mühasibat mənfəəti (ing. accounting profit) — sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə edilən məcmu mənfəət bu cür fəaliyyətlərin aparılmasına, o cümlədən itirilmiş mənfəətə görə sənədləşdirilməmiş xərclər nəzərə alınmadan hesabat dövrü üçün qüvvədə olan qanunla qəbul edilmiş qaydalara uyğun olaraq mühasibat uçotu ilə hesablanır; təşkilatın bütün gəlir mənbələrindən əldə etdiyi ümumi ümumi mənfəət, istehsal olunan mal və ya xidmətlərin istehsalı, əldə edilməsi və ya bölüşdürülməsi xərcləri, qısamüddətli kreditlər üzrə ödənilən faizlər və resurs haqları çıxılmaqla.
== Tərifi ==
K.R.Makkonnell və S.L.Brüya görə, mühasibat mənfəəti ümumi gəlirdən mühasibat xərclərini (açıq-aşkar xərclər) çıxarmaqla bərabərdir:
Mühasibat mənfəəti = Gəlir — Mühasibat xərcləri.
Ay hesabı
Ay hesabı və ya dəhşətli hesab — normal hesab qaydalarına əsaslanmayan, sadəcə vurma və toplama əməllərinin olduğu hesab sistemi.
== Toplama ==
Ay hesabında toplama alt-alta şəkildə yerinə yetirilir. Ədədlərin mərtəbə dəyərlərindən ən böyük olanı götürülür. Məsələn:
17
{\displaystyle 17}
+
{\displaystyle +}
25
{\displaystyle 25}
=
27
{\displaystyle =27}
Bu hesab əməlində hər iki ədədin təklik mərtəbəsinin dəyərləri müqayisə edilir. 17-in təklik mərtəbəsi 7, 25-in isə 5-dir. Cəmin təklik mərtəbəsinə böyük olan 7 yazılır. Sonra isə onluq mərtəbəsinə keçilir.
1
<
2
{\displaystyle 1<2}
olduğu üçün cəmin onluq mərtəbəsinə 2 yazılır və cəm 27 olur.
== Vurma ==
Vurma əməlini yerinə yetirərkən toplamanın əksinə olaraq mərtəbə dəyərlərindən kiçik olan götürülür. Məsələn:
17
{\displaystyle 17}
∗
25
{\displaystyle *25}
15
{\displaystyle 15}
+
12
{\displaystyle +12}
125
{\displaystyle 125}
Əvvəlcə ikinci ədədin təklik mərtəbəsi birinci ədədin mərtəbələrinə sıra ilə vurulur, sonra isə eyni əməl ikinci ədədin onluqlar mərtəbəsinə də tətbiq edilir.
Depo hesabı
Depo hesabı - (ing. custody account) qiymətli kağızların uçotu məqsədilə depozitarda ümumi əlamətlərlə birləşdirilmış məlumatların məcmusunu əks etdirən depozitar əməliyyatların uçotu vasitəsidir.
Diferensial hesabı
Diferensial hesabı - riyaziyyatın funksiyaların xassələrini törəmə və diferensiallar vasitəsilə öyrənən bölməsi. D.h. mahiyyəti ondan ibarətdir ki, funksiyanın lokal (ayrı-ayrı nöqtələrin ətrafındakı) xassələrini araşdırmaqla onun xassələrini bütövlükdə təsvir etsin. D.h. bəzi məsələlərinə hələ qədim yunan riyaziyyatçıları diqqət yetirmişlər. D.h. bir çox məsələləri öz həllini, həm də yüksək səviyyədə, fransız riyaziyyatçıları R.Dekartın, P.Fermanın və başqalarının işlərində tapmışdır.
Amma buna baxmayaraq diferensial hesabının əsasını qoyanlar ingilis alimi İssak Nyuton və alman alimi H.Leybnis hesab edilir. Onların işlərində diferensial hesabının əsas anlayışları olan törəmə və diferensial anlayışları verilmişdir. Bu anlayışların əsasında limit anlayışı durur.
Təkliflər hesabı
Təkliflər hesabı — riyazi məntiqin təkliflər üzərində əməlləri öyrənən bölməsidir. Təkliflər üzərində əsas əməllər bunlardır: konyuksiya, dizyunksiya, implikasiya, inkar və s. Sadə təkliflər üzərində bu əməllərin köməyi ilə mürəkkəb təkliflər qurulur.
Təkliflər hesabında mürəkkəb təkliflərin doğruluğuna sadə təkliflərin doğruluğunun funksiyası kimi baxılır.
O cümlədən, nəticə çıxarmaq qaydası, yəni doğru təklifdən düzgün qərar qəbul etmək qaydalarına baxılır. Bu da isbat nəzəriyyəsini analiz etməkdir.
== Ədəbiyyat ==
1. M.Mərdanov, S.Mirzəyev, Ş. Sadıqov Məktəblinin riyaziyyatdan izahlı lüğəti. Bakı 2016, "Radius nəşriyyatı", 296 səh.
2.
İstifadəçi hesabı
İstifadəçi (ing. User) — Mühafizə olunan, yaxud çoxistifadəçi kompüter sistemində: istifadəçinin sistemə və onun resurslarına müraciət etmə vasitələri. Adətən, sistem inzibatçısı tərəfindən yaradılan istifadəçinin hesabı istifadəçi haqqında informasiyadan (məsələn, adından və istifadəçinin tanınması və sistemə "daxil olması" üçün, eləcə də sistemdən və onun resurslarından istifadə edə bilməsi məqsədilə müəyyən hüquqları ona vermək üçün tələb olunan şəxsi paroldan) ibarət olur.
İstifadəçinin təyin etdiyi verilənlər tipi (ing. User-defined data type) — Proqramda, adətən, verilmiş proqramlaşdırma dilində istifadə olunan verilənlər tiplərinin kombinasiyası kimi təyin olunan xüsusi verilənlər tipi.
İstifadəçiyə münasib (ing. User-friendly) — Öyrənilməsi asan, istifadəsi rahat (yüngül) olan sistem haqqında işlədilən termindir.
İstifadəçilər qrupu (ing. User group (UG)) — Eyni bir kompüter sisteminə, yaxud proqram təminatına maraqlarına görə birləşmiş insanlar qrupu. Bəzi üzvləri böyük və nüfuzlu qurumlar olan istifadəçi qrupları yeni başlayanları dəstəkləyir və üzvlərinin ideya, informasiya mübadiləsi etmələri üçün forumlar təşkil edirlər.
Mühasibat uçotunun autsorsinqi
Mühasibat uçotunun autsorsinqi — biznes prosesinin autsorsinqin xüsusi halı və müəssisə üçün mühasibat uçotunun dəstəklənməsi yollarından biri. Müəssisədə təşkilat, mühasibat uçotu və hesabatla bağlı funksiyaların şirkətdən kənarda ötürülməsini, icra üçün autsorserə verilməsini nəzərdə tutur. Xarici podratçılar tərəfindən göstərilən mühasibat uçotu xidmətlərindən fərqli olaraq, mühasibat autsorsinqi, təşkilati və hüquqi cəhətdən müstəqil qalaraq, xarici şirkətin ayrılmaz funksional vahid kimi müştəri şirkətin iş proseslərinə daxil edildiyi qarşılıqlı əlaqə formasıdır.
== Tərifi ==
Mühasibat xidmətlərinin autsorsinqinin ən sadə tərifi təşkilatın mühasibat uçotunun üçüncü tərəf mütəxəssislərinə təhvil verilməsidir. Outsourcing İnstitutunun (ABŞ) ekspertlərinin fikrincə, autsorsinq qeyri-adi dinamik inkişaf edən biznes optimallaşdırma növü kimi maliyyə və mühasibat uçotu sahəsində biznes proseslərinin autsorsinqində ən böyük artımı göstərir. 1997-ci ildə Amerika İdarəetmə Assosiasiyası tərəfindən 600 firma üzərində aparılan araşdırma göstərdi ki, artıq o vaxta qədər sorğuda iştirak edən firmaların 1/5-i maliyyə və mühasibat əməliyyatlarının ən azı bəzilərini, firmaların isə 4/5-i - bir hissəsini autsorsinq etmişdir, inzibati funksiyalardan ibarətdir.
Daha tez-tez epizodik olan mühasibat xidmətlərindən fərqli olaraq, mühasibat autsorsinqi şirkət daxilində biznes proseslərinin əsaslı şəkildə yenidən qurulmasını tələb edən uzunmüddətli strategiyadır. Müxtəlif şirkətlərin ekspertləri biznes proseslərinin bu şəkildə yenidən qurulmasının nə qədər ciddi ola biləcəyi ilə bağlı fikir ayrılığına malikdirlər. Bununla belə, onların əksəriyyəti razılaşır ki, qarşılıqlı əlaqə və iş axını proseslərinin fərdiləşdirilməsi müəssisədə autsorsinqin uğurunun vacib komponentidir. Mühasibat autsorsinqi xidmət kimi təsnif edilməməlidir.
Kapital axınının hesabı
Kapital axınının hesabı — ölkənin ödəmə balansının bölməsi, ÜMM sub-hesabı, dövlət və özəl kapitalın ixrac və idxal nisbətini ifadə edərək, alınan və verilən kreditlər.
Kapital və kredit axınları balansının gəlir hissəsinə aşağıdakılar daxildir:
digər ölkələrdən alınan kredit və kreditlərdən daxilolmalar;
xaricdə investisiya gəliri;
bu ölkənin digər ölkələrə verdiyi kredit və kreditlər üzrə dividentlər və faizlər.Kapital və kredit axınları balansının xərc hissəsi aşağıdakıları əks etdirir:
digər ölkələrə kredit və kreditlərin verilməsi;
gəlirin xaricə köçürülməsi;
birbaşa və portfel investisiyaları: xaricdə obyektlərin alınması, investisiya qiymətli kağızlarının alınması;
alınmış kreditlər və kreditlər üzrə dividendlərin və faizlərin ödənilməsi.Kapital hesabı (xalis) kapital axınları, (xalis) kapital axınları və dövlət ehtiyatları əməliyyatlarının nəticələrindən ibarətdir. Kapital hesabı ölkənin beynəlxalq hesabını tamamlayır və statistik uyğunsuzluq və cari hesab və kapital hesabını ümumiləşdirən xülasə sətri ilə tamamlanır.
== Kapital nəzarəti ==
Kapital nəzarəti, dövlət hökuməti tərəfindən kapital hesabı əməliyyatlarını idarə etmək üçün tətbiq olunan tədbirlərdir. Bunlara kapital hesabı əməliyyatlarından bəzilərinin və ya hamısının açıq şəkildə qadağan edilməsi, bəzi maliyyə aktivlərinin beynəlxalq satışlarına vergilər və ya beynəlxalq satış və bəzi maliyyə aktivlərinin alqı-satqısı daxildir. Nəzarət ümumiyyətlə maliyyə sektoruna yönəldildiyi halda, bu, adi vətəndaşları təsir edə bilər, məsələn, 1960-cı illərdə İngilis ailələrin xaricdə tətildə yanlarında 50 funtdan çox pul götürmələri qadağan edildi. Valyutalarının bazar qiymətləri ilə alqı-satqısını məhdudlaşdıran kapital nəzarəti olmayan ölkələr tam kapital hesabı konvertasiyasına malikdirlər.
II Dünya Müharibəsinin sonunda Bretton-Vuds Sazişinə uyğun olaraq, əksər ölkələr kapital hesablarına və ya kapital hesablarına böyük vəsait axınının qarşısını almaq üçün kapital nəzarətini tətbiq etdilər. Bretton-Vuds sisteminin memarlarından olan Con Meynard Keyns, kapitalın dünya iqtisadiyyatının ayrılmaz hissəsini idarə etdiyini düşünürdü . Həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələr nəzarət tədbirləri görmüşdür; əsas nəzəriyyə, böyük gələn investisiyaların inkişaf etməkdə olan bir iqtisadiyyatın inkişafını sürətləndirəcəyini təklif edə bilər, amma empirik sübutlar bunun etibarsız olduğunu göstərir və əslində böyük kapital axını inflyasiyaya töhfə verməklə valyutasının bahalaşmasına səbəb olaraq bir ölkənin iqtisadi inkişafına zərər verə bilər və maliyyə böhranlarından tez-tez baş verən uçucu iqtisadi köpük yaratmaq.
Mühasibat uçotunun hesablar planı
Mühasibat uçotunun hesablar planı — mühasibat uçotunun müəyyən edilmiş əlamətləri üzrə sintetik və subhesabların məcmusudur. Köhnə hesablar planı Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin 20 sentyabr 1995-ci il tarixli İ-94 saylı əmri ilə təsdiq olunmuş və 1 yanvar 1996-cı il tarixdən qüvvədədir. Yeni hesablar planı (Kommersiya təşkilatlari üçün 1 N-li Milli Muhasibat Uçotu Standartı, Əlavə 2. Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin 2006-ci il 18 aprel tarixli İ-38 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmişdir). Yeni hesablar planında bölmələr, maddələr, balans hesabları və subhesablar nəzərdə tutulmayıb. Əsas hesablar üç rəqəmdən ibarət olur. Sonradan subhesablara xırdalana bilər.Məsələn 1-ci bölmə üzunmüddətli aktivlərdir. Həmin bölmədə artıq 10-cu maddə qeyri-maddi aktivlərdir. Həmçinin bu maddədə 101 qeyri-maddi aktivlər balans hesabı, 111 torpaq, tikili və avadanlıqlar adlı balans hesabları var. Dediyim kimi 3 rəqəmdən ibarət balans hesabları subhesablara bölünə bilər.
Olimpiya oyunlarının ümumi medal hesabı
Olimpiya oyunlarının ümumi medal hesabı — olimpiya oyunlarında bu və ya digər Milli olimpiya komitəsi tərəfindən qazanılmış medalların ümumi sayının qeyri-rəsmi hesablamasıdır.
Hal-hazırda mövcud olan Milli Olimpiya Komitələri cədvəldə kursivlə əks etdirilməmişdir. Milli Olimpiya Komitələrinin məlumatları onların sələflərinin və varislərin məlumatlarıyla cəmlənmir. cədvəldə Milli Olimpiya Komitələri əlifba sırası ilə yerləşdirilmişdir, amma istənilən sütun üzrə çeşidlənmiş ola bilərlər. Cədvəldə verilən məlumatlar 2016-cı ildə Rio-de-Janeyroda keçirilmiş Yay Olimpiya Oyunlarının nəticələri nəzərə alınmaqla verilir.
== Olimpiya oyunlarında medal qazanmış ölkələrin cədvəli, (22 avqust 2016) ==
== Olimpiya oyunlarında medal qazanmış hal-hazırda mövcud olmayan ölkələrin cədvəli ==
== Olimpiadalarda medal qazana bilməyən ölkələrin cədvəli ==
Rio-de-Janeyrodakı 2016-cı il Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil olunn 207 milli olimpiya komitəsindən 74-ü və hal hazırda mövcud olmayan 6 milli olimpiya komitəsi heç bir medal qazana bilməmişlər.
Qeyri-mümkün missiya - Ölülərin Hesabı Birinci Hissə
== Haqqında ==
Qeyri-mümkün missiya – Ölülərin Hesabı: Birinci Hissə, Erik Jendresen ilə birgə yazdığı ssenaridən rejissor Kristofer MakQuarrinin çəkdiyi 2023-cü il Amerika casus döyüş filmidir. Bu, Qeyri-mümkün missiya – Əks-təsir (2018) filminin davamı və Qeyri-mümkün missiya film seriyasının yeddinci hissəsidir. Ölülərin Hesabı: Birinci Hissə Tom Kruzun BVF komandasının "Müəssisə" kimi tanınan güclü yaramaz süni intellektə sahib olan Ethan Hunt rolunda qayıtdığını görür. Ansamblın heyətində həmçinin Heyli Atvel, Vinq Rayms, Saymon Peqq, Rebekka Ferqyuson, Vanessa Kirbi, Esai Morales, Pom Klementieff, Mariela Qarriqa və Henri Çerni də var.
2019-cu ilin yanvar ayında Kruz, yeddinci və səkkizinci Missiya: Qeyri-mümkün missiya filmlərin McQuarrie ilə birlikdə çəkəcəyini, həmçinin filmin ssenari müəllifi və rejissorluğunu da onunla birgə edəcəyini elan etdi. Tezliklə geri dönən əvvəlki heyət və yeni heyət üzvləri elan edildi və Fallout üçün musiqini bəstələyən Lorne Balfe filmə səs vermək üçün geri döndü. Çəkilişlər 2020-ci ilin fevralında İtaliyada başladı, lakin COVID-19 pandemiyası səbəbindən dayandırıldı. Həmin ilin sonunda yenidən başladı və 2021-ci ilin sentyabrında Norveç, Böyük Britaniya, İtaliya və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də daxil olmaqla digər çəkiliş yerləri ilə tamamlandı. Bu, Qeyri-mümkün missiya 2 (2000) filmindən sonra J. J. Abrams-ın heç bir rol oynamadığı ilk filmdir və eyni zamanda Qeyri-mümkün missiya 3 (2006) filmindən sonra Bad Robot Productions tərəfindən istehsal olunmayan seriyanın ilk filmidir. Təxmini büdcəsi 291 milyon dollar olan bu film indiyə qədər çəkilmiş ən bahalı filmlərdən biridir və franşizada ən bahalı filmdir.
Qeyri-mümkün missiya – Ölülərin Hesabı: Birinci Hissə
== Haqqında ==
Qeyri-mümkün missiya – Ölülərin Hesabı: Birinci Hissə, Erik Jendresen ilə birgə yazdığı ssenaridən rejissor Kristofer MakQuarrinin çəkdiyi 2023-cü il Amerika casus döyüş filmidir. Bu, Qeyri-mümkün missiya – Əks-təsir (2018) filminin davamı və Qeyri-mümkün missiya film seriyasının yeddinci hissəsidir. Ölülərin Hesabı: Birinci Hissə Tom Kruzun BVF komandasının "Müəssisə" kimi tanınan güclü yaramaz süni intellektə sahib olan Ethan Hunt rolunda qayıtdığını görür. Ansamblın heyətində həmçinin Heyli Atvel, Vinq Rayms, Saymon Peqq, Rebekka Ferqyuson, Vanessa Kirbi, Esai Morales, Pom Klementieff, Mariela Qarriqa və Henri Çerni də var.
2019-cu ilin yanvar ayında Kruz, yeddinci və səkkizinci Missiya: Qeyri-mümkün missiya filmlərin McQuarrie ilə birlikdə çəkəcəyini, həmçinin filmin ssenari müəllifi və rejissorluğunu da onunla birgə edəcəyini elan etdi. Tezliklə geri dönən əvvəlki heyət və yeni heyət üzvləri elan edildi və Fallout üçün musiqini bəstələyən Lorne Balfe filmə səs vermək üçün geri döndü. Çəkilişlər 2020-ci ilin fevralında İtaliyada başladı, lakin COVID-19 pandemiyası səbəbindən dayandırıldı. Həmin ilin sonunda yenidən başladı və 2021-ci ilin sentyabrında Norveç, Böyük Britaniya, İtaliya və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də daxil olmaqla digər çəkiliş yerləri ilə tamamlandı. Bu, Qeyri-mümkün missiya 2 (2000) filmindən sonra J. J. Abrams-ın heç bir rol oynamadığı ilk filmdir və eyni zamanda Qeyri-mümkün missiya 3 (2006) filmindən sonra Bad Robot Productions tərəfindən istehsal olunmayan seriyanın ilk filmidir. Təxmini büdcəsi 291 milyon dollar olan bu film indiyə qədər çəkilmiş ən bahalı filmlərdən biridir və franşizada ən bahalı filmdir.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Maliyyə və mühasibat fakültəsi
Maliyyə və mühasibat fakültəsi — Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin fakültəsi.
== Tarixi ==
Maliyyə və mühasibat fakültəsi 2015-ci ilin sentyabrında 2 fakültənin – Maliyyə və Uçot-iqtisad fakültələrinin birləşməsi nəticəsində yaranmışdır.
=== Maliyyə fakültəsi ===
1930-cu ildən Azərbaycan Ticarət-Kooperativ İnstitutunun strukturunda fəaliyyətə başlamış, müxtəlif illərdə Maliyyə-kredit, Maliyyə-iqtisad, Maliyyə-statistika adlandırılmışdır. 1932-ci ildə həmin fakültənin bazasında qısa vaxtda fəaliyyət göstərmiş Maliyyə İnstitutu yaradılmışdır. Lakin 1933-cü ilin yanvarında bir sıra kiçik institutlarla (Plan-iqtisad, Sosialist uçotu, Sovet quruculuğu və hüquq) yanaşı, Maliyyə İnstitutu da Azərbaycan Ticarət-Kooperativ İnstitutu ilə birləşdirilərək Sosial-İqtisad İnstitutu adı ilə fəaliyyət göstərmişdir. Maliyyə İnstitutu yenidən Maliyyə-kredit fakültəsi kimi Sosial-İqtisad İnstitutunun strukturuna daxil olmuşdur. Bəzi dövrlərdə (məsələn, 1941-ci ildə) Mühasibat uçotu ixtisası da Maliyyə fakültəsinin tərkibində olmuşdur.
1959-cu ildən ADU ilə birləşdirildikdən sonra Maliyyə və kredit ixtisasları İqtisadiyyat fakültəsində hazırlanmışdır.
1966-cı ildə AXTİ bərpa edilərkən sonra fakültə Maliyyə-statistika adı ilə yenidən fəaliyyətə başlamış, 1987-ci ildən Statistika ixtisasının Mühasibat uçotu fakültəsi ilə birləşdirilməsi ilə Maliyyə-kredit fakültəsi adlandırılmışdır.
1966-cı ildən başlayaraq fakültəyə prof.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Maliyyə və mühasibat fakültəsi
Maliyyə və mühasibat fakültəsi — Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin fakültəsi.
== Tarixi ==
Maliyyə və mühasibat fakültəsi 2015-ci ilin sentyabrında 2 fakültənin – Maliyyə və Uçot-iqtisad fakültələrinin birləşməsi nəticəsində yaranmışdır.
=== Maliyyə fakültəsi ===
1930-cu ildən Azərbaycan Ticarət-Kooperativ İnstitutunun strukturunda fəaliyyətə başlamış, müxtəlif illərdə Maliyyə-kredit, Maliyyə-iqtisad, Maliyyə-statistika adlandırılmışdır. 1932-ci ildə həmin fakültənin bazasında qısa vaxtda fəaliyyət göstərmiş Maliyyə İnstitutu yaradılmışdır. Lakin 1933-cü ilin yanvarında bir sıra kiçik institutlarla (Plan-iqtisad, Sosialist uçotu, Sovet quruculuğu və hüquq) yanaşı, Maliyyə İnstitutu da Azərbaycan Ticarət-Kooperativ İnstitutu ilə birləşdirilərək Sosial-İqtisad İnstitutu adı ilə fəaliyyət göstərmişdir. Maliyyə İnstitutu yenidən Maliyyə-kredit fakültəsi kimi Sosial-İqtisad İnstitutunun strukturuna daxil olmuşdur. Bəzi dövrlərdə (məsələn, 1941-ci ildə) Mühasibat uçotu ixtisası da Maliyyə fakültəsinin tərkibində olmuşdur.
1959-cu ildən ADU ilə birləşdirildikdən sonra Maliyyə və kredit ixtisasları İqtisadiyyat fakültəsində hazırlanmışdır.
1966-cı ildə AXTİ bərpa edilərkən sonra fakültə Maliyyə-statistika adı ilə yenidən fəaliyyətə başlamış, 1987-ci ildən Statistika ixtisasının Mühasibat uçotu fakültəsi ilə birləşdirilməsi ilə Maliyyə-kredit fakültəsi adlandırılmışdır.
1966-cı ildən başlayaraq fakültəyə prof.